Қазақ жұрты ешқашан қол бастаушы көсемге де, сөз бастаушы шешенге де кенде болып көрген емес. Қандай заман тумасын «Мен!» дейтін ер азаматтар болған. Сол азаматтарымыз елімізге жау шапқанда қолына қару алса, дау туғанда шешендігімен халықты сабырға, ақылға шақырып отырған. Біздің өткен тарих осыған куә. Тым алысқа бармай-ақ кешегі сұрапыл соғысты мысалға алсақ та жетіп жатыр. Қалың жұрт ішіне тараған «атқа қон!» деген бір ұран ғана жігіттеріміздің алға суырылып шығуына түрткі болды. Сол кезде де иығына қаруын асынған осы біздің жалынды жігіттер еді. Елдің іргесіне жау шаппасын, елімізді тәуелді болмасын, бақ пен береке қашпасын деп атқа қонған жігіттерді түгендейтін болсақ ұзын-сонар әңгіме болушы еді. Бірақ әлі күнге дейін көптеген батырларымыздың ерлігі айтылмай, тіпті белгісіз күйде қалып отырғаны өте өкінішті. Оның себебі кешегі саяси көқарас еді. Қазақ халқын екінші сорттың адамына жатқызғандықтан жігіттеріміздің ерлігін барыншы жасырып бақты. Мадақтап марапаттаудан әріге бара алмады.
Олар осындай әділетсіздікке ұшыраймын деп ойлады ма, қайран біздің боздақтар! Дегенмен қай жерде болмасын, қалай болмасын олардың аты-жөндері мен ерліктерін айта жүру біздің бұлжымас міндетімізге айналуы керек. Олар – қос қанат аруларымыз Мәншүк пен Әлия, ұшқыш ару Хиуаз Доспанова, жампоз Бауыржан Момышұлы, батыр Мәлік Ғабдуллин және Төлеген Тоқтаров, партизан Қасым Қайсенов, әуеде қалқи ұшып неміс әскерлерінің зәресін алып, құтын қашырған Талғат Бигелдинов пен Нұркен Әбдіров, «темір генерал» атанып кеткен Сабыр Рақымов, Рейхстаг төбесіне жеңістің туын желбіреткен Рақымжан Қошқарбаев. Байқасақ, қандай әскери құрылым болмасын біздің қазақтың батырлары шоқ жұлдыздай жарқырай көрінеді. Мұның бәрі бірінші отаншылдық, екіншіден қанында жорғалаған батырлық болса керек.
Олар атқыштар мен артиллерияшы да болды, олар жаяу әскер де болды, олар әуеде жау ұшағымен алысқан ұшқыш та болды, олар жау тылына қорықпай кірген партизан да болды, олар отаншылдық, рухшылдықты насихаттаған идеолог та болды, олар топ бастаған ұтқыр шешім қабылдайтын басшы да бола білді, ең бастысы олар халықтың, ел-жұрттың баласы бола білді. Бір айта кететіні, тарих деректерінде тек қазақтың есімі аталмаған әскер – ол атты кавалерия еді. Қалайша? Ең алғашқы атты қолға үйрету біздің елдің территориясында бастау алды, жылқыға ең алғашқы үзеңгі тағып, ауыздық салған да біз, ең алғаш аттың құлағында ойнап, шебер шабандоз болған да біз, ең алғаш ат үстінде шауып құралайды көзге атқан да біз, бірақ осы әскери құрамада біздің батырларымыздың аты аталып, түсі түстелген жоқ.
Қан майданда жаумен арпалысып ерлік көрсеткен батырларымыз түрлі марапаттауларға ие болды. Атап өтсек, 40 адамға жоғары марапат – «Кеңес Одағы Батыры» атағы берілсе, жетеуіне Даңқ ордені, кейбіреулері екі мәрте алған болатын. Олардың ішінде ұшқыш генерал-майор Талғат Бигелдинов, Кеңес Одағының Батыры, егемен еліміздің тұңғыш Қорғаныс министрі, армия генерал Сағадат Нұрмағамбетов, Ақан Құрманов, Əлмұхан Сембинов, Виктор Малышев, Юрий Малахов, Алексей Петров, Михайл Сальников, «Халық Қаһарманы», Рейхстагқа жеңіс туын тіккендердің бірі Рақымжан Қошқарбаев жəне басқалары да бар.
1941-ші жылдың аяғында түркі және монғол этникасын жою да жоспарға енді. Олардың барлау топтары болашақ жауланған жерлерде қандай жоспарларын асыратын карталар жобасы бар еді. Ол жобалары Еділ – Жайық және Үлкен Түркістан деп аталатын еді. Осы екі аймақта мемлекет құру. Қазақстанды, Орта Азияны, Татарстанды, Башқұртстанды, Әзірбайжанды, Солтүстік Кавказды, Қырымды, Шыңжаңды, Ауғанстанның солтүстік бөлігін Үлкен Түркістанға қарату арқылы, экономикалық және саяси мақсаттарын жүзеге асыру еді. Сол арқылы Герман елін шикізатпен және басқа да дүниелермен қамтамасыз ету еді.
Аталмыш соғысқа әлем халқының 80 пайызы қатысқан болатын. Майданда 61 мемлекеттің әскері болды, 40 елдің жерін соғыс өрті шарпыды. 100 миллион адам қару асынып жан беріп жан алысты. Елдің іргесіне шау шаппасын деп, елімізді тәуелі болмасын деп, бақ пен береке қашпасын деп атқа қонған жігіттерді түгендейтін болсақ ұзын сонар әңгіме болушы еді. Бірақ өкініштісі әлі күнге дейін көптеген батырларымыздың ерлігі айтылмай, тіпті белгісіз күйде қалып отыр. Оның себебі кешегі саяси көзқарас еді. Қазақ халқын екінші сорттың адамына жатқызғандықтан жігіттеріміздің ерлігін барынша жасырып бақты. Мадақтап марапаттаса, одан әріге бара алмады. Мінекей осындай әділетсіздікке ұшыраймын деп ойлады ма, қайран біздің жігіттер.
Дегенмен бәрі бірде қай жерде болмасын қалай болмасын біз олардың аты жөндерімен ерліктерін айта жүру біздің бұлжымас міндетімізге айналуы керек. Мұның бәрі бірінші отаншылдық, екіншіден қанында жорғалаған батырлық болса керек. Олар атқыштар мен артиллерияшы да болды, олар жаяу әскер де болды, олар әуеде жау ұшағымен алысқан ұшқышта болды, олар жау тылына қорықпай кірген партизан да болды, олар отаншылдық, рухшылдықты насихаттаған идеолог та болды, олар топ бастаған ұтқыр шешім қабылдаушы басшы да бола білді, ең бастысы олар халықтың, ел жұрттың баласы бола білді.
Ленинград түбінде өткен шайқас үш жылға созылды. Солтүстік батыс майданы болған бұл шайқас шешуші рөл атқарған болатын. Өйткені Ленинград қаласы арқылы Мәскеуге төте жол ашылатын еді. Егер осы жерден неміс әскері емін-еркін өткенде еді, оларды тоқтату тіпті мүмкін болмас еді. Барлық Кеңестік республикалардан жиналған әскерлер табан тіреп соғысқан болатын. Жаудың қоршауында қалған әскерлерге қазақстандық тасымалдау топтары түрлі қиындықтарға қарамастан жанын қиып көмекті дер кезінде жеткізіп отырды. Осы шайқаста 310-шы, 314-ші атқыштар дивизиялар ерлігімен ерекше көзге түскен болатын. Сан жағынан да әскери жабдық жағынан да аз екендіктеріне қарамастан неміс әскерлеріне жақсы тойтарыс берген болатын. 310-шы атқыштар дивизиясы Ленинград, Сталинград қалаларын жауға бермей табан тіреп соғысты. Кейін жаудың бетін қайтарып, 22 елді азат етуге бар күш жігерін салған болатын.
Ақмола өңірінен жасақталған жауынгерлер Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде майданда ерлікпен шайқасты, жаудың бетін қайтарып, Отан қорғауда зор үлес қосты. Осы өңірден шыққан 38 жауынгерге Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Сонымен қатар, жеті жауынгер Даңқ орденінің үш дәрежесімен марапатталды.
Атап айтқанда, Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов (екі мәрте Кеңес Одағының Батыры), В.К. Булавский, В.С. Бабенков, В.А. Белокур, В.А. Бовтов (екі мәрте), А.О. Сембін және басқа да батырлар Кеңес Одағының Батыры атағына ие болды. Ал В.С. Бабенков, В.А. Белокур, В.А. Бовтов, А.О. Сембін және өзге де жауынгерлер Даңқ орденінің иегері атанды.
Сәмет Қараметдинов – қаһарман барлаушы
Сәмет Қараметдинов 1916 жылы Ақмола облысына қарасты Қарақойын деген жерде дүниеге келген. Сол ауылда мектеп бітіріп, 1936 жылы Хасан көлі маңындағы қақтығыстарға қатысқан. Кейін, 1941 жылдың 17 шілдесінде Екінші дүниежүзілік соғысқа аттанып, Ақмола қаласында жасақталған 310-шы атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа кірді.
1942 жылы 30 қаңтарда жарық көрген «Отан үшін алға» газетінде Т. Тобольскийдің «Қазақ батырлары» атты мақаласында Сәмет Қараметдиновтің ерлігі туралы былай деп жазылған:
«Взвод командирі жолдас Қараметдинов бастаған сегіз жауынгер барлау тапсырмасымен неміс әскерінің тылына өтті. Олар жолға тосқауыл ұйымдастырды. Көп ұзамай, ішінде сексенге жуық неміс солдаты бар төрт автокөлік көрінді. Кеңес жауынгерлері жауға граната лақтырып, жиырмадан астам жау әскерін жойды. Қарқынды ұрыста тағы да көптеген немісті жойып, барлаушылар шығынсыз өз бөлімшелеріне аман-есен оралды».
Міне, сіздің мәтініңізді орфографиялық және стилистикалық тұрғыдан түзетіп, мазмұнды нақтылап, көркемдеу енгізілген нұсқасы:
Сәмет Қараметдинов – Ақмоланың тумасы. Ол осы өңірде жасақталған 310-шы атқыштар дивизиясының құрамында Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан. Оның ерлігі мен жанқиярлық істері ұрпақ жадында мәңгі сақталып келеді.
Соғыс жылдары Сәмет аға майдан даласынан анасы Қалимаға хат жазып, үнемі хабарласып тұрған. Бұл хаттар бүгінде де сақталған. Астана қаласындағы республикалық архивте Х. Рахымов мырзаның қалдырған естеліктері негізінде Сәмет Қараметдиновтің поэзияға жақын болғанын да байқауға болады. Оның майданнан жазған өлеңі бүгінгі күнге жетіп отыр:
Ағайын үлкен-кіші, қарындастарым,
Есен-сау болыңыздар, жан жолдастарым.
Жасаңдар көп жыл бойы бақытты боп,
Елімнің болашағы – миллион жастарым.Баласы Қараметдинов Сәмет атым,
Өлең боп кейінгі елге жазған хатым.
Есіне кейбір достар алмаса да,
Кемпір-шал, бауырларға болар батым.Кеңестің әрқашанда фашист жауы,
Фашистің біздің – құрыту Гитлер тауы.
Берлинге Қызыл Әскер біз барғанда,
Қазбаған жерге кірер Гитлер туы.Азамат, қимылда, тұрмай қарап,
Дайында өзіңді-өзің атша жарап.
Жолға шықтық жауыздарды жою үшін,
Қайырлы, құтты болсын еткен талас.
Астана қаласындағы республикалық архив құжаттарынан С. Қараметдинов пен Б. Алтынбеков сынды қазақ батырларының Екінші дүниежүзілік соғыстағы ерліктері туралы деректер де кездеседі.
Соғыстың бір сәтінде неміс әскерінің бесінші жойқын шабуылы басталып, жау:
"Ruhs, sdavajsya!" (Русь, беріл!),
"Ruhs, v plenn!" (Тұтқынға беріл!),
"Ruhs, kaput!" (Русь, біттің!) – деген ұранмен шабуылдады.
Алайда, олардың шабуылы тасқа соғылғандай болды. Кеңестік әскерлер тас қамалдай бекініп, бірнеше есе басым жау күшін кері шегіндіріп, Витка елді мекенін жаудан қорғап қалды. Бұл – жауынгерлердің табандылығы мен бірлігінің жарқын көрінісі.
Күн батқан соң неміс армиясының бесінші шабуылына төтеп берген офицер М. Михайлов басқарған 1082-ші бөлімнің сарбаздары әбден қалжыраған еді. Қатарда қаза тапқандар мен жараланғандар бар, көп жауынгер қан майданда мерт болды. Қанша шаршап-шалдығып, ауыр шығынға ұшыраса да, бөлім жауды өткізбеуге бар күшін салды. Алайда сарбаздардың өңі суып, көздерінен шаршау мен ауырлық байқалды.
Осындай сәттерде сарбаздардың көңілін көтеріп, рухын көтеретін адам – бөлімшенің партия қызметкері Баймұхан Алтынбеков болатын. Бұл жолы да ол жауынгерлер арасына келіп, көтеріңкі көңіл-күй сыйлайтын әңгімені бастап кетті.
– Старшина Тұяқ Құрманбаевтың жаңағы қақтығыстағы ерлігін байқадыңдар ма? – деді ол. – Қарасам, еңгезердей екі фриц старшина Түйекені ортаға алыпты. Мен көмекке жетіп үлгергенше-ақ, Түйеке екі фашисті бір-біріне сарт еткізіп соқтырып, анадай жерге ұшырып жіберді. Нағыз ер ғой біздің старшина!
Жауынгерлер ду күліп жіберді.
– Күш сынасатын адамын таппай жүрген екен, – десіп, әзілмен қолдап қойды.
Дәл осы сәтте неміс жағынан ракета атылып, айналаны әп-сәтте жарық қылды. Артынан-ақ зеңбіректер гүрсілдей жөнелді.
– Олардың ашуын біз қағып алуға дайын емеспіз бе?! – деп жауап қатты полктың комсомол жетекшісі. Оның тапқыр сөзі сарбаздардың тағы да күлкісін шақырды, сонымен бірге ішкі рухтарын көтеріп, күреске деген сенімін нығайтты.
1941 жылдың қазаны жаңбырлы болды. Аспаннан құйған нөсермен бірге жаудың оғынан да тыным болмады. Неміс әскерлері жауған оқпен бірге алға жылжуға тырысты. Түн қараңғылығын пайдаланып, Витка елді мекенін басып алмақ ниетте еді. Алайда, оларды тас қамалдай қарсы тұрған 1082-ші бөлімнің жауынгерлері күтіп тұрды. Бұл сарбаздар – Отан үшін от кешіп, жеңіс жолында жанын пида етуге дайын болған қайсар рухтың иелері еді.
Екі жақ та ұрысқа барынша қызу кірісті. Жау тым жақын келіп, кейбір сарбаздар тіпті жаға жыртысып, жекпе-жекке дейін барды. Мұндай сәтте мылтықтың дүмі мен штык таптырмас қаруға айналды. Баймұхан Алтынбеков сол шайқаста жараланса да, көзсіз ерлік көрсетті. Ол бірнеше неміс сарбазын жалғыз өзі жайратып салды.
Жау шегінгенімен, Пчево елді мекеніндегі 1084-ші бөлім қоршауда қалды. Баймұхан бастаған сарбаздар көмекке асықты. Алайда олар жеткенде, бөлімде санаулы ғана жауынгер тірі қалған екен. Қалғандары ерлікпен шайқасып, майдан даласында қаза тапқан. Жау әскери жарақтану жағынан басым түсіп, оқ жаудырып, еш мүмкіндік берместен басып кірген. Соған қарамастан, бөлім жауынгерлері соңына дейін қарсылық танытқан. Штаб бастығы капитан Садық Жұмабаевтың ерлігі майдангерлер жадында ұзақ сақталып, батырлар жырындай айтылып жүрді.
Сталинград қаласын қорғағаннан кейін Кәметай Тоқабай Кавказды азат ету операциясына қатысты. Кейіннен Курск-Орел доғасында, Оңтүстік Украина майданындағы шайқастарда ерлікпен көзге түсті. Ол сонымен қатар Польша мен Чехословакияны азат етуге де қатысқан. Алайда Кәметай Тоқабай үшін ерекше есте қалған шайқас – 1945 жылдың 21 сәуірінде басталған Берлин операциясы еді.
Кеңес әскері Берлинге жеткен кезде, қала үшін ұрыстың қандай ауыр екенін Кәметай сонда алғаш рет түсінді. Ол былай деп еске алады:
"Берлинді алу оңайға соқпады. Қаланы жаудың ең мықты жасағы қорғаштады. Екі жақ та бар күшін салды. Бұл кезде жауынгерлер елді мекен үшін емес, әрбір қадам үшін соғысты. Қанша сарбаздар мерт болды, қаншама техника мен қару-жарақ жұмылдырылды. Бес жыл бойы осы қалаға жетуді армандаған жауынгерлер жеңіс туын тікпей жатып, қала іргесінде жан тапсырды. Мен өзім де сол сәтте өмір мен өлімнің ортасында жүргенімді әлі ұмытқан жоқпын. Дүние астан-кестен болды. Біздің сарбаздар мен танкілер соңғы күндері жан аямай соғысты."
Берлин үшін болған шайқас алдында неміс әскері психологиялық қысым жасау мақсатында "дубльдік" – яғни жасанды адамдар жасап, өз санын көп етіп көрсетуге тырысты. Бірақ бұл айла нәтиже бермеді. Лейтенант Каляда басқарған рота жаудың соққысына төтеп беріп, оларды тоқтатып тастады. Керісінше, бұл шайқаста неміс әскері үлкен шығынға ұшырады – олардың үш жүзге жуық жауынгері опат болды.
Осы майданда ерлік көрсеткендердің қатарында саясат жетекшісі Рязанов бастаған он жауынгер де бар еді. Олар он бір автоматшылар тобын ұйымдастырып, бір батальондық жау күшіне қарсы тұра алды. Ақыры олар жау шебін бұзып өтіп, майданда маңызды артықшылыққа қол жеткізді.
310-атқыштар дивизиясы құрамында жауға дәлдеп оқ атқан снайперлер де соғысқа белсене қатысқан болатын. Мысалы, 99-атқыштар полкінің кіші саясат жетекшісі Савченконың қолынан бірнеше маңызды жау офицері қаза тапқан. Оның кейбір күндері он екі жауды жойған кездері болған. Ал мерген кіші лейтенант Иванов 71 жау әскерін, снайпер Мишин 20-дан астам дұшпанды жер жастандырған. Осылайша жауға бетпе-бет келмей-ақ, алдыңғы шептегі қауіптің біразын сейілткен жандардың үлесі ұшан-теңіз еді.
Астана қаласының мемлекеттік мұрағатында жүргізілген зерттеу жұмыстары кезінде №61 қорынан (Екінші дүниежүзілік соғыс ардагерлерінің құжаттары) Еуразия ұлттық университетінің белгілі ғалымы Майдан Құсаиновтың әкесі — Көмек Құсаинов жайлы деректер табылды. Ол да 310-атқыштар дивизиясы құрамында соғысқан. Ленинград үшін шайқаста ауыр жараланып, екі аяғы мен кеудесінен оқ тиген. Соғыстан кейін Көмек Құсаинов Ақмола қаласының қала депутаттары кеңесінің мүшесі болған.
Ал лейтенант Виталий Васильевский Шучинск қаласының тумасы, жерлесіміз Қажахмет Қожахметов туралы Т.Әшімбаевтың редакциясымен шыққан «Отанды қорғауда» атты жинақта берген сұхбатында былай дейді:
«Сүйікті жарым Нағима, шырақтарым Анай мен Жанай! Мен аманмын, денсаулығым жақсы. Жақында аты аңызға айналған мерген, 82 фашисті жер жастандырған аға сержант Яков Ковзиковпен бірге «аңға» шықтым. Біз үшін “аң” – неміс солдаты. Олар адам жеуден тайынбайтын жалмауыз сияқты. Сол күні өзім 9 жауды атып түсірдім. Командир мені мақтап, жауынгер достарым арқамнан қағып құттықтады. Енді мен – мергенмін. Әр оғым дәл тиеді. Қазақтың абыройын төкпей, ел үмітін ақтауға бар күшімді саламын!»
Бұл хаттан Қожахметовтың батырлығы ғана емес, отбасына, еліне деген шексіз махаббаты мен үмітін де аңғаруға болады.
Соғыстың тыныш бір сәтінде Қажахмет Қожахметов қарындашпен хатын жазып болған соң, жерүйдің терезесіне көз тігіп ойға шомды. Траншеяның бұрылысы көрініп тұр, аспан бұлттанып, жауын себелеп тұр екен. Алдыңғы шепте түн тыныш еді. Сержант Қожахметов анда-санда күзетте тұрған сарбаздарды аралап, жағдайларын тексеріп шығатын. Сол түні де бәрі өз орындарында қырағылықпен күзетте тұрған.
Таң бозарып атқалы тұрған. Бұл — күзетшілер үшін ең ауыр шақ. Төңірек бұлдырап көрінеді, көз шаршайды. Дегенмен сарбаздар ұйқы мен шаршауға берілместен:
— Тыныштық, жолдас сержант! — деп жауап береді.
Таң ата Қожахметов өзі шепке барып тұрды. Автоматын траншеяға қойып, тың тыңдай бастады. Бір кезде сай бойлап жер бауырлап келе жатқан фашистерді байқап қалды. Үнсіз санауға кірісті: үш... сегіз... он үш... отыз екі!
Отыз екі фашист таңғы тыныштықты пайдаланып, жақындап қалған екен. Бірақ Қожахмет атыс ашуға асықпады. Ол жаудың барынша жақындауын күтті. Жаумен бетпе-бет келер алдындағы тым-тырыс сәт — бұл жауынгердің жүрегінің үні. Егер сол сәтте Қожахметов жүрексініп шегінгенде, бір өзі ғана емес, бүтін бір ротаның тағдыры қыл үстінде болар еді. Бірақ ол селт етпеді. Батыр жауынгер 32 фашистке қарсы тұруға бекінді...
Бұтақ арасынан фашистер бастарын көтере бастады. Олардың алдыңғы жағында келе жатқан офицер екен. Автоматын сілтеп жіберіп, Қажахмет атып қалды. Офицер қолын сермеп үлгеріп, етбеттеп құлады. Қожахметовтің қаруының үні тыныш даланы жаңғыртып, аспанды жара жарылды. Дыбысты естіген жау да аянбады – от жаудыра бастады.
Офицердің мәйітін сүйреп алып кетпек болған екі солдатты Қажахмет бір кезекпен сұлатты. Жалғыз екеніне қарамастан, жан-жағынан оқ жауып жатса да, ер жүрек жауынгер шабуылын тоқтатпады. Осы кезде екі ақфин шеткі траншеяға қарай ұмтылды. Қажахмет екеуін де шегелеп тастады — бір секунд та кідірместен.
Финдер Қожахметовті қоршауға алмақ еді. Сол сәтте арт жақтан таныс дауыс естілді:
— Жолдас сержант, жауынгерлер жәрдемге келе жатыр! — деп айқай салды Анисимов жүгіріп келе жатып.
— Минометтер қайда? — деді Қажахмет көзін шептен айырмай.
— Қазір атады!
— Дзотқа жүгір, сай жақтан кіріп кетпесін мына иттер!
Анисимов бұйрықты екі етпей, дзотқа қарай жүгірді.
Қожахметов қайта жалғыз қалды. Фашистер саны көбейіп келеді. Тұтқынға алмақ ниетпен қаптап келе жатты. Қажахмет белдігінен граната суырып, жау шоғырын көздеп лақтырды. Бірнеше фашист быт-шыт болды. Олар да қарап қалмады — граната қарша жауды. Бірі сержанттың артына түсіп жарылды, екіншісі жақын маңда жарқ ете қалды. Қажахметтің үстін топырақ көміп кетті. Шинелі жыртылды, бірақ денесіне жарықшақ тимеді.
Кенет тағы бір граната — дәл аяғының астына түсті. Бірақ ол жарылмады, шыжылдап жатқан сәт. Қажахмет сол сәтте еш ойланбастан гранатаны сабынан ұстай алып, жау тобына қарай лақтырып жіберді. Сол сәтте аспан шайқалып кеткендей болды — граната фашистердің дәл ортасына түсіп, күл-талқан етті.
Осы кезде окопқа бір ақфин жүгіріп жетті. Қажахмет байқамай қалған еді. Қарғып түсіп, жабайы аңша ұмтылған жау Қажахметке тап берді. Сержант кейін серпіліп барып, окоп жанына сүйеулі тұрған шағын күректі жұлып алды да, қарсыластың басына салып қалды. Қазақтың ауыр соққысы фашистің басын қақ жарып түсірді.
Кенет айналаны жер сілкінгендей қатты діріл басты — бұл көктен жауған Кеңес минометтерінің соққысы еді. Жәрдем келді. Жау кері шегінді. Окоптар маңын қан жуды. Қажахмет орнынан тұрып, терін сүртті. Қызған автоматын брустверге сүйеп, терең тыныс алды. Бүгін ол нағыз ерлік жасады — жалғыз өзі 30-дан аса жауға қарсы тұрып, жеңіске жетті.
Осы сәтте жанына взвод командирі келді. Қажахмет оның қолына жау қолынан түскен автоматты ұстатып:
— Фашистердің арам ойы іске аспады, жолдас лейтенант. Мына олжа – сізге, — деді.
Кешке жауынгерлер жерүйде тыныстап отырғанда, аға сержант Яков Ковзиков хат жазып жатты. Оның хаты Қажахметтің ерлігін паш еткен тарихи куәлікке айналды:
«Біздің бөлімде Қажахмет Қожахметов деген сержант бар. Қап-қара мұртты, қазақ ұлтының өкілі. Бұрын Солтүстік Қазақстандағы Щучье қаласында шикізат жинау мекемесінде жұмыс істепті. Бұл жігіт – нағыз батыр. Қорқу дегенді білмейді. Ленинград үшін ұрыста үш рет жараланған. Бұрын бірге 9 фашисті өлтіріп едік. Бүгін жалғыз өзі 32 дұшпанға қарсы шығып, оларды тоқтатты. Нағыз қаһарман. Осындай жауынгерлердің арқасында біз жеңіске жетеміз. Қожахметов «Қызыл Жұлдыз» орденімен марапатталды...»
