Ұлы дала ойындары — қазақ халқының байырғы дәстүрлі спорт түрлері мен мәдени ойындарының жиынтығы. Бұл ойындар тек қана физикалық белсенділікті емес, сонымен бірге батылдықты, рухани байлықты және халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан мәдениетін көрсетеді. Оларға көкпар, аударыспақ, бәйге, жамбы ату, қыз қуу, асық ату сияқты ойындар жатады.
Дала ойындарының қазіргі кездегі маңызы бірнеше қырынан көрінеді:
Мәдени мұраның сақталуы: Ұлы Дала ойындары қазақ халқының ұлттық болмысы мен рухани құндылықтарының бір бөлігі болып табылады. Оларды сақтап қалу және жаңа ұрпаққа жеткізу арқылы мәдени мұраны жандандыру маңызды.
Ұлттық бірегейлік: Бұл ойындар ұлттың бірегейлігін сақтауға септігін тигізеді. Әлемдік жаһандану үдерісінде ұлттық ойындар ұлттық бірегейлікті және қазақ халқының ерекшелігін танытуға көмектеседі.
Денсаулық пен дене шынықтыру: Ұлы Дала ойындары тек қана рухани байлықты емес, сонымен қатар физикалық шынығуды да қамтиды. Жастар арасында бұл ойындар спорттық мәдениеттің дамуына ықпал етіп, салауатты өмір салтын насихаттайды.
Туризм және халықаралық аренада танымалдылық: Ұлы дала ойындары Қазақстанда және халықаралық аренада да туризмді дамытуда үлкен рөл атқарады. Ойындардың ерекшеліктері мен тарихи мәні шетелдік туристерді тартып, елдің мәдениетімен таныстырады.
Көшпелілер өркениеті мен халық ойындарының арасындағы байланыс терең мәдени және әлеуметтік негіздерге сүйенеді. Көшпелі өмір салты ерекше табиғи ортада өмір сүруді талап еткен, сондықтан бұл ойындар көшпелілердің тұрмыстық қажеттіліктерін, жауынгерлік дағдыларын және рухани құндылықтарын бейнелейді.
Жауынгерлік дағдылар мен өмірлік қажеттіліктер. Көшпелі халықтар үнемі табиғатпен күресіп, мал шаруашылығымен айналысқандықтан, олардың ойындары осы өмір салтына байланысты физикалық дайындық пен шеберлікті дамытуды көздеген.
Мысалы: Көкпар – ер азаматтардың ат үстінде ұрыс және ептілікке дағдылануын көрсетті. Бұл ойын соғыс кезінде қолданылатын шабандоздық қабілеттерді дамытуға арналды. Аударыспақ – батырлардың жауынгерлік қабілеттерін сынайтын сайыс. Мұнда дене күші мен икемділік аса маңызды болды.
Табиғат пен өмірдің үйлесімі. Көшпелі өмір табиғатпен тығыз байланысты болғандықтан, ойындар да табиғи элементтерге негізделді. Мысалы, бәйге (ат жарысы) көшпенділердің жылқы шаруашылығын дамытудағы рөлін көрсетеді, ал жамбы ату мергендік қабілеттерді жетілдіруге көмектесті.
Әлеуметтік және мәдени маңызы. Көшпелі қоғамдағы ойындар тек қана спорттық сайыс емес, сонымен қатар әлеуметтік және мәдени өмірдің бір бөлігі болды. Халық ойындары үлкен жиындарда, тойларда ойнатылып, халықты біріктіріп, ұжымдық рухты дамытты. Қыз қуу және асық ату сияқты ойындар жастар арасындағы қарым-қатынастарды дамытуға мүмкіндік беріп, халықтың моральдық-этикалық құндылықтарын дәріптеді.
Рухани құндылықтар. Көшпелі халықтардың ойындары жиі олардың рухани және дүниетанымдық көзқарастарымен байланысты болды. Ойындарда жеңіс пен жеңілістің астарында батырлық, қайсарлық, әділеттілік секілді моральдық құндылықтар көрсетілді.
Көшпелілер өркениеті мен халық ойындарының байланысы тек спорттық немесе көңіл көтеру емес, сонымен қатар көшпелі өмірдің, қоғамның, мәдениеттің, және рухани дүниетанымның маңызды бөлшегі болды.
Қорыта айтқанда, Ұлы дала ойындары қазақ халқының ұлттық рухы мен бірегейлігінің символы ретінде заманауи мәдениеттің ажырамас бөлігіне айналып келеді.
