БАЛАЛЫҚ ШАҚТАН БАСШЫЛЫҚҚА ДЕЙІНГІ ЖОЛ

Жұмабек Тәшенев 1915 жылы 20 наурызда Ақмола облысының Аршалы ауданы, Бабатай ауылында дүниеге келді. Ата-анасынан ерте айырылған ол, тағдырдың тауқыметіне бала күнінен төтеп берді. Жасынан еңбекке араласып, әртүрлі қызметтерді атқарды.  1934 жылы ол Қызылордадағы ауыл шаруашылығы техникумын тәмамдап, мамандығы бойынша ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істеді. Ұйымдастырушылық қабілеті, еңбекқорлығының арқасында басшылық қызметтерге дейін көтерілді. 

Жұмабек Тәшеневтің мемлекеттік қызметтегі жолы 1935 жылдан басталды. Әуелі аудандық комитеттің нұсқаушысы, кейін аудандық атқару комитетінің хатшысы қызметтерін атқарды. 1949-1952 жылдары Ақмола облыстық атқару комитетінің төрағасы болды.

1955 жылы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының хатшысы болып тағайындалды. Ал 1960 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы қызметіне көтерілді. Бұл кезең – Қазақстанның тың және тыңайған жерлерді игеру дәуірі болатын. Республика экономикасы қарқынды дамыды, ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп салалары күшейе түсті.

ҚАЗАҚ ЖЕРІ ҮШІН ҚАЙСАР ҚАРСЫЛЫҚ

Жұмабек Тәшеневтің ерлігі мен тұлғалық биігін айрықша танытқан кезең – 1960 жылдардың басы еді. Кеңес үкіметінің сол кездегі басшылары Қазақстанның бес облысын – Ақмола, Қостанай, Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Көкшетау аймақтарын Ресей Федерациясына беру туралы шешім қабылдамақ болды. Бұл шешімді Орталықтың қолдауымен Н.С.Хрущёв өзі ұсынған.

Алайда Тәшенев бұл шешімге үзілді-кесілді қарсы тұрды. Қанша қысым жасалса да, ол республиканың жерін қорғап қалды. "Бұл облыстар қазақ халқының байырғы атамекені, ешбір мемлекетке берілмейді!" деп табандап, Мәскеуге қарсы шықты. Хрущёвтің өзімен тікелей айтысып, өз уәждерін батыл жеткізді. Ол бұл шешімнің тарихи қателік екенін айтып, Қазақстанның аумақтық тұтастығы үшін күресті. Сөйтіп, солтүстік облыстардың шекарасы өзгеріссіз қалдырылды.

Бұл әрекеті Тәшеневтің мансаптық тағдырын шешіп берді. 1961 жылы ол қызметінен алынды. Бірақ халқы үшін жасаған бұл ерлігінен ол еш өкінбеді.

ҚАЗАҚ МӘДЕНИЕТІ МЕН ӨНЕРІН ҚОРҒАУШЫ

Жұмабек Тәшенев қазақ мәдениеті мен руханиятының да шынайы жанашыры болды. Қазақ өнері мен тілінің жағдайына бей-жай қарамай, ұлттық құндылықтарды сақтау мен дамыту жолында көптеген бастама көтерді.

Оның қолдауымен қазақ тілі мен әдебиеті кеңінен насихатталды, ұлттық мәдениет орындары ашылды. Ол Абайдың 125 жылдығын тойлау ісіне ерекше мән берді. Сондай-ақ, Қазақстанға әйгілі "Қазақфильм" киностудиясының дамуына және көптеген мәдени ошақтардың қалыптасуына үлес қосты.

Жұмабек Тәшенев қай қызметте жүрсе де, әділдік пен адалдық принциптерінен айныған емес. Ол жұмысшылар мен шаруалардың тұрмыс жағдайын жақсарту жолында да елеулі еңбек етті. Жалақыны өсіру, әлеуметтік қорғау мәселелерін шешу, жұмысшыларға тұрғын үйлер салу ісіне де тікелей араласты.

Ол басшылық қызметте жүргенде әділетсіздікке төзбеді, парақорлыққа, жемқорлыққа қатаң қарсы тұрды. Қарапайым адамдардың мұң-мұқтажына құлақ асып, әділет іздеген жандардың үмітін ақтап отырды.

ҚЫЗМЕТІНЕН АЛЫНҒАН СОҢҒЫ ЖЫЛДАРЫ

1961 жылы Министрлер Кеңесінің төрағасы қызметінен шеттетілгеннен кейін, ол Қазақ КСР Жеңіл өнеркәсіп министрі, кейін "Қазкеңессауда" төрағасы болып жұмыс істеді. 1975 жылы зейнеткерлікке шығып, өмірінің соңына дейін қарапайым зейнеткер ретінде ғұмыр кешті.

Тәшенов ешқашан өкініш білдірген жоқ. "Қызмет деген қолдың кірі, бүгін бар, ертең жоқ. Ал жерің кетсе, еліңнен де айырыласың!" деп айтқаны ел ішінде әлі де айтылады.

МҰРАСЫ МӘҢГІЛІК, ЕСІМІ ЕЛ ЖАДЫНДА

Жұмабек Тәшенев 1986 жылы 18 қарашада дүниеден озды. Бірақ оның ерлігі мен мемлекетшілдігі ел есінде мәңгі сақталады.

Тәшеновтің есімі бүгінде елге кеңінен танымал. Оның құрметіне Астана және Шымкент қалаларында көшелер мен мектептер аталған. 2015 жылы Шымкент қаласында оның ескерткіші орнатылды. Сонымен бірге Тәшеновке арналған деректі фильмдер түсірілді, кітаптар жазылды.

ҚЫЗЫҚТЫ ДЕРЕКТЕР

Тәшеневті Хрущёв "қазақ шовинисі" деп айыптаған. Бірақ ол ұлт мүддесін қорғағаны үшін ғана осындай атауға ие болған еді.

Ол Мәскеудің қысымына қарамастан, орыс тілін Қазақстанда мемлекеттік тіл етуге қарсылық білдірген санаулы тұлғалардың бірі болды.

Кеңес Одағы кезінде ең жас Министрлер Кеңесінің төрағасы болған қазақ тұлғаларының бірі. Бұл қызметке 45 жасында тағайындалған.

Жер мәселесіне байланысты айтыста Хрущёвтің "қазақтар жерді дұрыс пайдалана алмайды" деген уәжіне: "Қазақ даласының әрбір тасы біз үшін қасиетті, әрбір қара тасы мен топырағы үшін жанымызды береміз!" деп жауап қайтарған.

Жұмабек Тәшенев ешқашан жеке бастың қамын ойламаған. Оған сол заманда шетелде емделу мүмкіндігі берілгенімен, ол қарапайым қазақ дәрігерлеріне сеніп, елінде қалған.

Жұмабек Тәшеневтің ұлт үшін жасаған істері бүгінгі ұрпақ үшін – үлгі мен тағылым. Оның ел тәуелсіздігі жолындағы жанқиярлық еңбегі мен қайсар мінезі болашаққа ұран болып қала береді. Ең бастысы, ол өзінің бар өмірін туған халқына, жерінің тұтастығына арнады. Сол үшін де оның рухына тағзым ету – әрбір қазақстандықтың парызы.

Тәшеневтің есімі бүгінде тек тарих оқулықтарында ғана емес, тәуелсіз Қазақстанның іргетасын қалаған тұлғалардың қатарында аталып жүр. Оның өмір жолын зерттеу, еңбектерін зерделеу бүгінгі және келешек буын үшін ерекше маңызды.

Жер үшін, ел үшін басын бәйгеге тіккен тұлғаның есімі мәңгілікке ел жадында. Оған арнап жазылған өлеңдер, мақалалар, зерттеу еңбектері жылдан жылға көбейіп келеді. Оның батырлығын айғақтайтын тарихи құжаттар мен мұрағат материалдары да халық игілігіне ұсынылуда.

Жұмабек Тәшенев – ел тарихындағы ерекше тұлға. Оның ерлігі – жерін, елін шынайы сүйген азаматтың ерлігі. Қазақтың солтүстік жерін сақтап қалған қайсар қайраткердің еңбегі Тәуелсіз Қазақстанның іргетасын қалаушылардың бірі ретінде бағаланады. Тәшеновтің өмір жолы – ұлтжандылықтың, әділеттіліктің және адалдықтың үлгісі. Оның есімі қазақ халқының жүрегінде мәңгілік сақталады.